Dlaczego depresja wśród nastolatków to temat, o którym musimy mówić głośno?

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) depresja stanowi jedną z głównych przyczyn chorób i niepełnosprawności wśród młodzieży w wieku 10-19 lat. W Polsce problem ten dotyka około 20% nastolatków, a liczba ta stale rośnie od czasu pandemii COVID-19. Eksperci wskazują na niepokojący wzrost hospitalizacji młodych pacjentów o ponad 30% w ciągu ostatnich pięciu lat.

Cyfrowa rzeczywistość odgrywa istotną rolę w pogarszaniu się kondycji psychicznej młodzieży. Nastolatki spędzają średnio 7-8 godzin dziennie przed ekranami, nieustannie porównując się z wyidealizowanymi wizerunkami rówieśników. Algorytmy mediów społecznościowych potęgują uczucie niedopasowania, kierując spersonalizowane treści wzmacniające negatywne postrzeganie siebie. Presja szkolna przybiera obecnie nowe formy. Młodzi ludzie funkcjonują w systemie permanentnej oceny - przez nauczycieli, ale przede wszystkim przez rówieśników.

Nastolatki rzadko otwarcie mówią o swoim bólu emocjonalnym. Kulturowy nacisk na bycie silnym, samodzielnym i "ogarniętym" sprawia, że młodzież traktuje swoje problemy psychiczne jako oznakę słabości. Zamiast prosić o pomoc, wielu nastolatków internalizuje swoje cierpienie, traktując je jako "normalną" część dorastania lub osobisty defekt, z którym należy radzić sobie samodzielnie.

Jak rozpoznać, że Twoje dziecko może zmagać się z depresją?

Objawy depresji u nastolatków często maskują się pod pozorami typowych zachowań wieku dojrzewania. Warto zwrócić uwagę na nagłe zmiany w codziennych nawykach. Nastolatek, który zawsze dbał o wygląd, nagle przestaje się myć lub zaczyna nosić wyłącznie ciemne, zakrywające ciało ubrania. Dziecko osiągające dobre wyniki w nauce zaczyna przynosić coraz gorsze oceny lub wręcz przeciwnie – perfekcjonistycznie poświęca każdą wolną chwilę na naukę, rezygnując z innych aktywności.

Zaburzenia snu stanowią jeden z najczęstszych symptomów depresji, lecz bywają mylnie interpretowane jako lenistwo lub uzależnienie od elektroniki. Dziecko śpi zbyt długo (ponad 10 godzin dziennie) lub zbyt krótko, ma problemy z zasypianiem mimo wyraźnego zmęczenia. Często obserwuje się odwrócenie rytmu dobowego – nastolatek jest aktywny nocą, a dzień przesypia.

Wycofanie społeczne to sygnał, który wymaga szczególnej uwagi. Depresyjny nastolatek stopniowo rezygnuje z kontaktów, które wcześniej sprawiały mu przyjemność. Mechanizm ten działa subtelnie – najpierw ogranicza spotkania z dalszymi znajomymi, później z bliskimi przyjaciółmi, aż w końcu izoluje się również od rodziny. Zamyka drzwi pokoju, unika wspólnych posiłków, komunikuje się głównie przez komunikatory internetowe.

Ciało młodego człowieka często wysyła sygnały ostrzegawcze, zanim pojawią się wyraźne objawy psychiczne. Nawracające bóle brzucha, głowy, pleców bez wyraźnej przyczyny medycznej mogą stanowić somatyczną manifestację depresji. Charakterystyczne staje się również chroniczne zmęczenie nieproporcjonalne do aktywności fizycznej oraz częste infekcje wynikające z osłabionej odporności.

Język nastolatka zmagającego się z depresją zawiera charakterystyczne zwroty sygnalizujące poważny kryzys emocjonalny. Wypowiedzi zawierające elementy autodestrukcyjne ("jestem beznadziejny", "nic nie potrafię"), generalizacje ("zawsze wszystko psuję", "nigdy mi się nie udaje") czy nawiązania do przyszłości w negatywnym kontekście ("i tak nie mam żadnych perspektyw") wymagają natychmiastowej reakcji. Szczególnie alarmujące są wypowiedzi sugerujące, że nastolatek czuje się ciężarem dla innych lub rozważa samobójstwo.

Jeśli zauważasz niepokojące sygnały u swojego dziecka – nie zwlekaj. Gabinet Psychologiczny Szalak - https://szalak.com/ oferuje wsparcie dla młodzieży i rodziców, którzy chcą zrozumieć, co się dzieje i wspólnie przejść przez ten trudny czas.

Co możesz zrobić jako rodzic, zanim będzie za późno?

Aktywne słuchanie stanowi fundament pomocy nastolatkowi w kryzysie emocjonalnym. Oznacza to pełną obecność podczas rozmowy – bez jednoczesnego przeglądania telefonu czy wykonywania innych czynności. Zamiast mówić "nie przesadzaj" lub "inni mają gorzej", spróbuj powiedzieć: "Widzę, że to dla ciebie trudne" lub "Opowiedz mi więcej o tym, co czujesz".
Stworzenie bezpiecznej przestrzeni do rozmowy wymaga konsekwentnego budowania zaufania. Wspólne aktywności niezwiązane bezpośrednio z problemem – jak przygotowanie posiłku, spacer czy jazda samochodem – często sprzyjają otwieraniu się nastolatków. Podczas takich "neutralnych" czynności presja bezpośredniej konfrontacji maleje, a nastolatek czuje się mniej osaczony. Warto wprowadzić cotygodniowy rytuał wspólnego spędzania czasu bez telefonów i innych rozpraszaczy.
Poszukiwanie profesjonalnej pomocy wymaga przełamania własnych obaw i uprzedzeń. Badania pokazują, że rodzice zwlekają średnio 2 lata od zaobserwowania pierwszych niepokojących objawów do skonsultowania się ze specjalistą. Warto zacząć od wizyty u psychologa szkolnego lub pediatry, który pokieruje dalszym postępowaniem.

Nastoletnia depresja wymaga czujności i zdecydowanego działania ze strony rodziców. Wczesne rozpoznanie symptomów i odpowiednia reakcja mogą uchronić młodego człowieka przed eskalacją problemu i długotrwałymi konsekwencjami nieleczonego zaburzenia. Pamiętaj, że Twoja rola jako rodzica nie polega na byciu idealnym – wystarczy, że będziesz obecny, uważny i gotowy do szukania pomocy. Każda rozmowa, każdy gest akceptacji przybliża nastolatka do zdrowia i pokazuje mu, że nie musi mierzyć się z cierpieniem w samotności.

Paweł Szalak - GABINET PSYCHOLOGICZNO - TERAPEUTYCZNY

ul. Cisowa 11/103,

20-703 Lublin

Tel: 884 418 419

ul. Lubelska 9/4,

24-300 Opole Lubelskie

Tel: 888 211 366

ul. Mickiewicza 1,

21-100 Lubartów

Tel: 888 211 366

Franciszkańska 3 (3)